Wyszogród..

KAWUS

Tysiącletni Wyszogród należy obok Płocka, Czerwińska i Czerska do najstarszych grodów Mazowsza. Miasto leży na prawym brzegu Wisły na wysokiej 30-metrowej skarpie, przy granicy z Kotliną Warszawską na skrzyżowaniu dróg tranzytowych Warszawa - Płock i Sochaczew - Płońsk z przeprawą mostową przez Wisłę. Ze skarpy wiślanej roztacza się piękny widok na dolinę rzeki i znajdujące się na jej środku kępy porośnięte zaroślami.
Nazwę nasze Miasto przyjęło od grodu i podgrodzia zlokalizowanych na tzw. górze zamkowej i u jej podnóża.
Tereny te położone są wzdłuż krawędzi wysoczyzny, pocięte malowniczymi jarami z miejscami widokowymi na Wisłę i rozciągającą się na przeciwległym brzegu Puszczą Kampinoską. Walory krajobrazowe i klimatyczne oraz niewielka odległość od Płocka (40km) i Warszawy (70km) to atuty sprzyjające rozwojowi turystyki i rekreacji.
Pierwsza wzmianka o Wyszogrodzie pochodzi z 1065 roku. Na początku XIII wieku książę Konrad I zbudował tu zamek drewniany. Natomiast Kazimierz Wielki wzniósł zamek murowany, w którym w okresie późniejszym znajdowała się siedziba starostów królewskich.
Prawa miejskie otrzymał Wyszogród w 1398 roku za sprawą księcia Janusza I. Był to okres największego rozkwitu, do którego przyczyniły się m.in. liczne przywileje królewskie. Miasto było znaczącym ośrodkiem sukiennictwa na Mazowszu. Istniał wówczas w Wyszogrodzie port handlowy, przewóz przez Wisłę, handlowano zbożem, cukrem i wyrobami drewnianymi. Był jednym z centrów rzemiosła i handlu wiślanego w Polsce. Słynął z bogactwa mieszkańców i ich wykształcenia.
W latach potopu szwedzkiego (1655-1660), a następnie w wyniku pożaru, miasto znacznie podupadło. Po drugim rozbiorze Polski miasto zagarnęli Prusacy, którzy przeznaczyli na rozbiórkę mury spalonego przez Szwedów zamku. Poprawa stanu gospodarczego nastąpiła dopiero w XIX wieku dzięki rozbudowie zakładów przemysłowych i handlu zbożem.
O bogatej historii Wyszogrodu i okolic mogą świadczyć dobrze utrzymane obiekty sakralne:

Kościół w Kobylnikach wybudowany w roku 1521.
Kościół w Rębowie z I połowy XVI wieku.
Kościół późnobarokowy pod wezwaniem Świętej Trójcy w Wyszogrodzie zbudowany w latach 1773 – 1786.
Kościół i Klasztor OO Franciszkanów z roku 1408.

Do zabytków gminy można również zaliczyć zespoły dworskie XIX wieczne w Gródkowie i Kobylnikach.
O historii przypominają również układy urbanistyczne centrum Wyszogrodu, zabudowania w Drwałach i Rębowie.
W okresie międzywojennym Wyszogród żył nadzieją, że stanie się centrum rekreacji na szlaku Warszawa -Żelazowa Wola - Czerwińsk. Nadzieje te jednak zniweczyły działania II wojny światowej. Miasteczko poważnie zniszczono, część ludności uległa eksterminacji, a po drugiej stronie Wisły rozegrały się dantejskie sceny Bitwy nad Bzurą. Dla upamiętnienia żołnierzy poległych w tej bitwie, w Wyszogrodzie postawiony został pomnik ku czci ich pamięci. W latach międzywojennych notuje się znaczny wzrost zaludnienia, w 1939 roku Wyszogród liczył 6379 mieszkańców. We wrześniu 1939 roku miasto uległo poważnemu zniszczeniu, część ludności wymordowano.
Obecnie gminę zamieszkuje 6 220 mieszkańców, z czego 2 802 osoby to mieszkańcy miasta Wyszogrodu, a 3 418 osób to mieszkańcy terenów wiejskich gminy. Gęstość zaludnienia na 1 km2 wynosi 63,4 osoby.
Niewątpliwą atrakcją dla turystów odwiedzających miasto był najdłuższy w Europie, liczący 1285 metrów, drewniany most na Wiśle. Wraz z otwarciem nowego mostu „staruszek”został rozebrany. Udało się zachować dwa przęsła mostu na prawym brzegu Wisły, które spełniają funkcję widokowego mola. Nowy most zbudowano za pieniądze z Banku Światowego. Powstanie tego mostu otworzyło dla ruchu towarowego szlak komunikacyjny północ – południe. Jest to najkrótsze połączenie z Czech, Śląska i Łodzi z północną Polską i republikami nadbałtyckimi, a zarazem szansa dla rozwoju gospodarki i turystyki w mieście i gminie.

WYBITNI WYSZOGRODZIANIE

Z Wyszogrodu wywodzi się wielu znakomitych Polaków. Są to m.in.:
1. Paweł Wyszogrodzki doradca księcia Ziemowita Płockiego (XIV – XV w.), opracowywał statuty prawa mazowieckiego, wydane w latach 1387, 1389, 1393 i in.
2. Leonard Słonczewski (z Wyszogrodu) jeden z najwybitniejszych jezuitów, obok Piotra Skargi (Pawęskiego), zwolennik ascetycznego trybu życia kleru.
3. Leonard zwany Wyszogrodczykiem urodził się w XVI w. w Wyszogrodzie, wybitny humanista, przyjaciel Andrzeja Frycza Modrzewskiego, zm. 1570 r.
4. Ignacy Tański (1761 1805) pochodził z Wyszogrodu, poeta i komediopisarz, ojciec znanej pisarki Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, zwany „wieszczem mazowieckim”.
5. Józef Szymanowski (1748 1801), syn Macieja Starosty Wyszogrodzkiego, największy poeta stylu rokoko w Polsce, napisał m.in. "Listy o guście czyli smaku", "Świątynię Wenery w Kidos", ogromną popularnością cieszyły się jego pieśni nawiązujące do barokowej liryki miłosnej i rycerskiej.
6. Wincenty Hipolit Gawarecki ( 1788 1852) związany z Ziemią Wyszogrodzką, urodził się we wsi Bożeń zaś nazwisko jego związane jest ze wsią Gawarzec pod Czerwińskiem, skąd się ród Gawareckich wywodził. Ojciec Franciszek, był sędzią grodzkim Ziemi Wyszogrodzkiej, od 1780 r. burgrabią Wyszogrodu. Wincenty historyk i regionalista, sędzia Ziemi Wyszogrodzkiej rozmiłowany w historii ojczystej podejmował badania regionalne, które przyczyniły się i uchroniły od zatarcia śladów przyszłości historycznej Wyszogrodu, a także regionu. Jego imię nosi gabinet naukowy przy oddziale TNP w Wyszogrodzie.
7. Leopold Dobrski (1848 1904) mieszkał w Wyszogrodzie, muzykolog, twórca nowego systemu grafiki muzycznej.
8. Antoni Tyc (1914 1975) kapitan Żeglugi Wielkiej, uczestnik morskich bitew podczas II wojny światowej, pływał na ORP "Błyskawicy", "Orkanie", "Dragonie" i „Garlandzie”.
9. Antoni Borkowski muzykolog.
10. Wacław Milke urodzony w 1914 r. w Wyszogrodzie, przed wojną urzędnik i działacz młodzieżowy, który ożywił ideę harcerską nadając jej niezwykłą moc, więzień obozów koncentracyjnych podczas wojny, wreszcie twórca Harcerskiego Zespołu "Dzieci Płocka" znanego na całym świecie, krzewiciel kultury " Płocczanin Roku", a także "Honorowy Wyszogrodzianin”.